بیمه بیکاری و چه کسانی مشمول دریافت بیمه بیکاری می شوند؟
بیکار از نظر قانون بیمه بیکاری بیمه شده ای است که بدون میل وارد بیکاری شود و آماده به کار باشد. براساس این قانون بیمه شدگانی که به علت تغییرات ساختار اقتصادی کارگاهی، به تشخیص وزارت خانه ذیربط و تایید شورای عالی کار، بیکار موقت شناخته شوند و بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث غیر مترقبه مانند سیل، زلزله، جنگ و آتش سوزی بیکار می شوند، نیز می توانند از مقررات این قانون استفاده کنند. این موضوع را در گفت وگو با کریم یاوری مدیرکل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بررسی می کنیم.
بیمه بیکاری چیست؟
از نظر قانون بیکاری، بیکار کسی است که بدون میل و اراده خود بیکار شده و در حال حاضر آماده به کار باشد. براساس قانون بیمه، بیکاری اگر فردی بیکار موقت شناخته شود یا به علت حوادثی مانند سیل، زلزله، جنگ، آتش سوزی بیکار شود، می تواند از شرایط بیمه بیکاری استفاده کند. توجه داشته باشید که بیکاری از طریق ترک شغل یا استعفا شامل بیمه بیکاری نمی شود.
تشخیص ارادی و غیرارادی بودن بیکاری، بر عهده گروهی متشکل از نمایندگان اداره کار و رفاه اجتماعی، تعاون و سازمان تأمین اجتماعی است و شعب تامین اجتماعی پس از تایید ادارات نامبرده، در خصوص برقراری و پرداخت مستمری بیکاری برای بیمه شدگان اقدام می کنند.
چه کسانی مشمول بیمه بیکاری می شوند؟
دو گروه مشمول بیمه بیکاری هستند؛ یکی کارکنان رسمی که غیرارادی بیکار می شوند و دیگر قراردادی هایی که قراردادشان به پایان رسیده است.
مشمولان بیمه بیکاری برای دریافت حق بیمه بیکاری چه کار کنند؟
یاوری میگوید: غیرارادی بودن بیکاری، ملاک اصلی برقراری حمایت های قانونی برای بیمه شدگان بیکار است. بنابراین کارگری که به میل خود، کار خود را ترک می کند، نمی تواند از حمایت ها برخوردار شود.به گفته وی تشخیص ارادی و غیرارادی بودن بیکاری بیمه شدگان به عهده کمیته ای متشکل از نمایندگان اداره کار و امور اجتماعی و سازمان تامین اجتماعی است و شعب تامین اجتماعی بر اساس معرفی ادارات کار و امور اجتماعی، در خصوص برقراری مقرری بیمه بیکاری بیمه شدگان اقدام می کنند.
بیمه بیکاری به چه کسانی تعلق می گیرد؟
قبل از اینکه برای دریافت بیمه بیکاری اقدام کنید، باید شرایط آن را داشته باشید، این شرایط به شرح زیر است:
افرادی که حداقل ۶ ماه سابقه بیمه تامین اجتماعی دارند. افرادی که به صورت غیرارادی بیکار شده اند. شخصی که بر اثر حوادثی مانند آتش سوزی، سیل و یا زلزله بیکار شده است، نیاز به داشتن سوابق بیمه ای نداشته و بیمه بیکاری به او تعلق می گیرد. افرادی که در زمره صاحبان حرفه و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری نباشند. تبعه کشورهای دیگر نباشند. مستمری بگیر بازنشسته و یا از کارافتاده کلی نباشند. یک سال قرارداد کار با پرداخت حق بیمه داشته باشند. افرادی که از شرکت در کلاس های آموزشی و کارآموزی که سازمان تامین اجتماعی برای شغل پیشنهاد می کند خودداری کرده اند. کارگران فصلی در صورتی که صرفا در اثنای فصل کار اخراج گردیده و بیکاری آنها غیرارادی تشخیص داده شود مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهند بود.
افراد شاغل در کارهایی که ماهیت آن جنبه دائمی دارد و براساس قرارداد کار در مدت معینی مشغول کار بوده اند. با تشخیص واحدهای تعاون ، کار و رفاه اجتماعی ، در صورتی که در پایان قرارداد بیکار شوند و در آخرین کارگاه حداقل یک سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند، مورد حمایت قرار گرفته و مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهند شد. چنانچه بیمه شده ای حداکثر ظرف مدت دو ماه پس از طی دوران سربازی به محل کار خود بازگردد ولی کارفرما از به کارگیری مجدد او خودداری کند، با احراز سایر شرایط می تواند از مقرری بیمه بیکاری استفاده کند.
چند نکته مهم
کارگران فصلی در صورتی که صرفاً در اثنای فصل کار اخراج گردیده و بیکاری آنها بلااراده تشخیص داده شود مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهند بود.
بیکاران دارای قرارداد کار با مدت معین در صورتی که بر اساس رای مراجع حل اختلاف در اثنای مدت قرارداد اخراج گردیده باشند مشمول استفاده از بیمه بیکاری خواهند بود.
افراد شاغل در کارهایی که ماهیت آن جنبه دائمی دارد و براساس قرارداد کار در مدت معینی مشغول کار بوده اند، با تشخیص واحدهای کار و امور اجتماعی، در صورتی که در پایان قرارداد بیکار شوند مورد حمایت قرار گرفته و مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهند شد.
اقدامات لازم برای اعلام وضعیت بیکاری
بیمه شده بیکار، برای دریافت مقرری بیمه بیکاری، باید حداکثر ظرف مدت 30 روز از تاریخ بیکاری موضوع را به واحد کار و امور اجتماعی ذیربط اطلاع دهد و آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی خود یا کار مشابه آن اعلام کند.
شرایط لازم برای دریافت مقرری بیمه بیکاری
بیمه شدگان بیکار، در صورت احراز شرایط زیر، استحقاق دریافت مقرری بیمه بیکاری را دارند:
مشمول قانون کار و تأمین اجتماعی باشند.
تبعه کشورهای خارجی نباشند.
مستمری بگیر بازنشسته و یا ازکارافتاده کلی نباشند.
دارای حداقل 6 ماه سابقه پرداخت حق بیمه باشند.
گزارش بیکاری غیرارادی در اسرع وقت
بیمه شده ای که کار خود را به صورت غیرارادی از دست می دهد، برای دریافت مقرری بیمه بیکاری، باید حداکثر ظرف مدت ۳۰ روز از تاریخ بیکاری، موضوع را به واحدهای کار و امور اجتماعی اطلاع دهد و آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی خود یا کار مشابه آن اعلام کند. مدیرکل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان این مطلب ادامه می دهد: مقرری بیمه بیکاری بیمه شدگان واجد شرایط، از روز اول شروع بیکاری آنان محاسبه و پرداخت می شود.
چطور می توان از بیمه بیکاری استفاده کرد؟
برای دریافت مقرری، متقاضیان بیمه بیکاری که شغل خود را به صورت غیرارادی از دست داده اند ، حداکثر ٣٠ روز از تاریخ بیکاری فرصت دارند موضوع را به واحد تعاون، کار و رفاه اجتماعی اطلاع دهند و آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی خود یا کار مشابه آن اعلام نمایند.
در صورتی که متقاضی نتواند صرف مدت ٣٠ روز از تاریخ بیکاری موضوع را به ادارات ذکر شده اطلاع دهد، مراجعه وی بعد از ٣٠ روز با عذر موجه و با تایید هیات حل اختلاف اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی تا ٣ ماه امکان پذیر خواهد بود.
آیا برای دریافت بیمه بیکاری، کارفرما باید معرفی نامه صادر کند؟
برای دریافت بیمه بیکاری، کارفرما باید در نامه ای به اداره کار مرکزی استان، دلیل بیکار شدن ناخواسته شما را با درج زمان، به صورت مکتوب اعلام کند.
شرایط دریافت مقرری بیمه بیکاری
با توجه به آنچه گفته شد و به گفته یاوری، بیمه شدگان بیکار، در صورت احراز شرایط زیر، استحقاق دریافت مقرری بیمه بیکاری را دارند:
مشمول قانون کار و تامین اجتماعی باشند.
تبعه کشورهای خارجی نباشند.
مستمری بگیر بازنشسته یا از کار افتاده کلی نباشند.
بیمه شده قبل از بیکار شدن ۶ ماه سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد.
مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری
مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری به بیمه شدگان واجد شرایط، به سابقه پرداخت حق بیمه از سوی آنان بستگی دارد و در هر حال مدت آن از ۳۶ ماه برای بیمه شدگان مجرد و ۵۰ ماه برای بیمه شدگان متاهل و متکفل بیشتر نیست. یاوری درباره حداکثر مدت استفاده از مقرری بیمه بیکاری، برای هر بیمه شده در طول دوران کاری وی می گوید: تنها استثنا در مورد سقف مدت زمان پرداخت مقرری بیمه بیکاری، مربوط به افراد مسن مشمول قانون بیمه بیکاری است که در زمان وقوع بیکاری ۵۵ سال سن و بیشتر و ۱۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند. این افراد در صورت بیکاری، می توانند تا رسیدن به سن بازنشستگی از مقرری بیمه بیکاری استفاده کنند.
چند نکته مهم
بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث غیر مترقبه مانند: سیل، جنگ، زلزله و آتش سوزی بیکار می شوند، برای دریافت مقرری بیمه بیکاری، نیاز به داشتن سابقه پرداخت حق بیمه برای مدت زمان خاص ندارند و حتی اگر در روز اول کار بر اثر این حوادث بیکار شوند، با رعایت سایر شرایط مقرر می توانند مقرری بیمه بیکاری دریافت کنند. بیمه شدگان باید در دوره های کارآموزی و سوادآموزی که از سوی ادارات کار و امور اجتماعی و نهضت سوادآموزی برگزار می شود، شرکت کنند و هر دو ماه یک بار، گواهی لازم در این زمینه را به شعب تامین اجتماعی ارائه کنند.
مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری
مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری به بیمه شدگان واجد شرایط، به سابقه پرداخت حق بیمه از سوی آنان بستگی دارد و در هر حال مدت آن از 36 ماه برای بیمه شدگان مجرد و 50 ماه برای بیمه شدگان متاهل و متکفل بیشتر نیست.
نحوه محاسبه بیمه بیکاری افراد متاهل و مجرد
میزان مقرری روزانه بیمه شده بیکار معادل 55 درصد متوسط مزد یا حقوق و یا کارمزد روزانه بیمه شده می باشد، به مقرری افراد متاهل یا متکفل، (تا حداکثر 4 نفر از افراد تحت تکفل) به ازای هر یک از آنها به میزان 10 درصد حداقل دستمزد افزوده خواهد شد.
محاسبه میزان مقرری بیمه بیکاری
میزان مقرری روزانه بیمه بیکاری، ۵۵ درصد متوسط مزد یا حقوق و یا کارمزد روزانه بیمه شده است. به مقرری افراد متاهل و متکفل، به ازای هر یک از افراد تحت تکفل (حداکثر تا ۴ نفر) ۱۰ درصد حداقل دستمزد افزوده می شود، اما در هر حال میزان مقرری بیمه بیکاری نباید از حداقل دستمزد تعیین شده برای هر سال کمتر و از ۸۰ درصد متوسط مزد یا حقوق بیمه شده بیشتر باشد.
مدیرکل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی می گوید: متوسط مزد یا حقوق روزانه بیمه شده که مبنای تعیین مقرری بیمه بیکاری است، از طریق تقسیم جمع کل دریافتی مبنای کسر حق بیمه ظرف ۹۰ روز قبل از شروع بیکاری بر روزهای کار بیمه شده در این مدت، محاسبه می شود.
شرایط قطع شدن مقرری بیکاری
برابر قانون برای قطع شدن بیمه بیکاری نیز شرایطی در نظر گرفته شده است. به این ترتیب مقرری بیمه بیکاری بیمه شده قطع می شود، وقتی بیمه شده دوباره اشتغال یابد، بیمه شده بیکار بدون عذر موجه از شرکت در دوره های کارآموزی یا سوادآموزی خودداری کند، بیمه شده بیکار از قبول شغل تخصصی خود یا شغل مشابه پیشنهادی خودداری کند، بیمه شده بیکار، مشمول استفاده از مستمری بازنشستگی یا از کارافتادگی کلی شود یا فوت کند، بیمه شده با دریافت مزد ایام بلاتکلیفی به کار اولیه برگردد و در نهایت مدت زمان استحقاقی بیمه شده برای دریافت مقرری بیمه بیکاری خاتمه یابد.
